|
Haremin kadın personelinin yükselebileceği en yüksek makam padişahın hizmetini görme makamıdır ki buna hünkâr kalfalığı veya ustalar, gedikli cariyeler adı verilirdi. Bunlar padişahın günlük işleriyle uğraşırlardı. Bu hünkâr kalfalarının da kendi aralarında işlerine göre rütbeleri vardı. Bunları şu şekilde açıklayabiliriz.
a) Hazinedarlar ve Hazinedar Usta: Padişahın hususi ve şahsi hizmetlerini gören kadınlara hazinedar denir. Hünkâr kalfaları tabiri özellikle bunlar için kullanılır. Bunların reislerine Hazinedar Usta veya Baş Hazinedar denilmekteydi. Haremdeki hizmetçi statüsündeki kadınların başları da bu kimselerdir. Sade ve zarif giyinirlerdi . Padişah haremde olduğu sürece bunlarda Hünkâr Dairesinde bulunurlardı. Baş Hazinedar padişahın yanında oturabilirler, odaya girip çıkabilirlerdi. Ancak diğer hazinedarlar ancak çağrılmayla padişahın huzuruna gelebilirlerdi. Üçüncü, dördüncü ve beşinci hazinedarlar kalfalarla padişah dairesinin önünde nöbet tutarlardı. Baş hazinedarda haremdeki bütün hazinelerin anahtarı bulunurdu. Resmi günlerde kendilerine has olan altın kordonla mühr-i hümayunu boyunlarına takarlardı, bütün cariyelere kumanda ettiklerini ve Kurban bayramlarında adına kurban olduklarını burada belirtirlerdi. Padişahların en yakınları olması sebebiyle yeni bir padişahın gelmesiyle kendisine en yakın olanları yeniden seçer eski hazinedarlar çırak edilirler veya eski saraya gönderilirdi. Önemle belirtelim ki bazen bu haznedarlar ikballer arasından seçilirlerdi .
b) Kethüdâ Kadın: Sultanla hiçbir aile bağı olmadığı halde kethüdâ hatun da 17. Yüzyılın ikinci on yılına gelindiğinde harc-ı hassa defterlerinde aile eliti arasında yer almıştı . Haremin teşrifatçısıdır. Yani haremdeki düğünlerde ve bayramlarda yapılan bütün merasimleri o tertipler ve yer gösterir. Gümüş bir asa taşıması onun görevini belirtir. Padişah dairesindeki eşyaları mühürlemek için yanında mühr-i hümayun bulundurur.
c) Çaşnigîr Usta: Sofra hizmetlerini gören ustalara verilen addır. Emri altında çalışan cariyeler ve kalfalar vardır. Sultana ve şehzadeye hazırlanan yemeklerin zehirli olup olmadıklarını kontrol etmek için yemeği ilk olarak bunlar tadardı.
d) Çamaşır Usta: Saray çamaşır ve yatak takımlarına bakan ustaya verilen addır. Emrinde çalışan kalfa ve cariyelere de çamaşır kalfaları adı verilirdi. İlk olarak çamaşırcı kadına Yavuz Sultan Selim döneminde rastlanmıştır .
e) İbriktar Usta: Önceleri şehir suyu olmadığı için leğen ve ibrik takımlarına bakan, padişahın elini yüzünü yıkamasına, ona havlu tutulmasına ve abdest almasına yardımcı olanlara ibriktar ve reislerine ibriktar usta denilirdi.
f) Kahveci Usta: Haremde kahve işleriyle meşgul olan kişilere verilen addır. Padişah kahvecilerinin alametleri ve göğsüne taktıkları nişanları vardı.
g) Kilerci Usta: Padişahın kilerine ve kiler takımlarına bakan kalfaların reislerine denilirdi. Kilerci usta, çaşnigir usta ile padişah yemek yerken hizmet ederdi.
h) Kutucu Usta: Padişahın, ailesindeki kadınların hamamlarda yıkanmalarına yardımcı olan ustalara denilmektedir.
i) Külhancı Usta: Harem içerisinde bulunan hamamların yakılmasını ve temizlenmesini üstlenen kalfalara verilen addır.
j) Kâtibe Usta: Haremin disiplinini, düzenini sağlayan amire Kâtibe veya Kâtibe Usta denilir. Bunların sayısı beştir. Haremin eskilerinden ve gözü açıklarından seçilirlerdi.
Bütün bu ustaların yanı sıra haremde hasta olan cariyelere bakan Hastalar Ustası; bunun yardımcısı olan Hastalar Kethüdası; doğum ve çocuk düşürme işlerine bakan ebeler; Padişahın kızlarına ve şehzadelerine süt emzirmek için getirilen Dayeler ve padişahın çocuklarına bakan dadılar vardı.
Bu usta adıyla anılan kalfaların tamamı uzun entari giyerlerdi ve her birinin yeteri kadar maaşları vardı.
|
